Wob-documenten: Rijk en techbedrijven werken op grote schaal samen aan mind-control

Onderzoek in wob-documenten laat zien hoe het Rijk zich sinds de epidemie heeft georganiseerd bij het tegengaan van onwelgevallige meningen, onder supervisie van de Europese Unie en NAVO.

Kort na het uitroepen van de pandemie heeft een interdepartementale werkgroep de basis gelegd voor het tegengaan van ongewenste meningen over het regeringsbeleid, ook wel het bestrijden van desinformatie genoemd. Hierbij spelen de multilaterale verbanden NAVO en Europese Unie een centrale rol. In Nederland is inmiddels een groot aantal overheidsinstanties betrokken bij zogenaamde mind-control van burgers. Zij trekken met techbedrijven en invloedrijke personen ten strijde tegen ongewenste opvattingen. Dit beeld ontstaat uit onderzoek in wob-documenten.

Dit artikel is gebaseerd op onderzoek van Cees van den Bos.

Op 14 mei 2020 schreef minister Ollongren in een brief aan de Tweede Kamer dat Rusland desinformatie verspreidde over de epidemie. Volgens haar was het de bedoeling van de Russen om verdeeldheid te zaaien in Europa. Uit een omgevingsanalyse in een recent opgedoken Wob-document blijkt nu dat de minister op sociale media weinig steun kreeg. Volgens ambtenaren was het sentiment onder burgers namelijk dat zij zelf desinformatie verspreidde; de minister had een geloofwaardigheidsprobleem.

Het voorbeeld van minister Ollongren toont aan dat de term “desinformatie” al in een vroeg stadium van de epidemie twee vermeende vijanden van het trans-Atlantische bondgenootschap aan elkaar verbindt: de onzichtbare vijand (het virus) en een vermeende militaire vijand (Rusland). Het begrip desinformatie, dat vaak gebruikt werd tijdens de epidemie, lijkt dan ook weinig te maken te hebben met waarheidsvinding maar alles met het behoud van controle over burgers in het geallieerde machtsblok.

Duidelijker beeld over gedragsbeïnvloeding door het Rijk

Het onderzoeksteam verdiept zich grondig in patronen in ruim 60 duizend Wob-pagina’s met overheidscommunicatie rond de epidemie. Enkele weken geleden trad het analistenteam naar buiten met verschillende publicaties over gedragsbeïnvloeding en illegale spionagepraktijken door militaire eenheden op de Nederlandse bevolking. Het team is ondertussen gestuit op informatie die een duidelijker beeld geeft van de gebruikte technieken én de instanties die betrokken zijn bij het neerslaan van onwelgevallige meningen.

Coronacrisis ingezet voor politieke doeleinden op hoog niveau

De onderzoekers observeren dat de coronacrisis is aangegrepen voor politieke doeleinden op het hoogste niveau, met een duidelijk doel: het creëren van een onkritische bevolking, om de orde binnen het geallieerde machtsblok te bewaren. Dit blijkt onder meer uit de betrokkenheid van een ontzagwekkend aantal ministeries, instituten en bedrijven bij de bestrijding van “desinformatie”, met een centrale rol voor de Europese Unie en NAVO.

Het virus zette de deur open voor grootschalige mind-control

Uit correspondentie van 28 februari 2020 blijkt dat de Nederlandse overheid kort voor de epidemie waakzaam was voor de maatschappelijke orde, in verband met de komst van het coronavirus in Nederland. Een mogelijk verlies van vertrouwen in de overheid als nieuwsbron wordt hierbij als een significante bedreiging aangemerkt. Het is deze visie die de deur openzet om op kolossale schaal aan de slag te gaan met mind-control en het tegenwerken van onwelgevallige informatie.

14 mei 2020: Interdepartementaal Overleg Desinformatie

Enige tijd na het uitroepen van de pandemie komt de Interdepartementale Werkgroep Desinformatie op 14 mei 2020 bijeen voor een zogenaamde “table top exercise”. In deze werkgroep zit een afvaardiging van alle departementen, zoals Defensie, Buitenlandse Zaken en Justitie. De werkgroep rapporteert aan het “Directeurenoverleg Desinformatie”, dat onder verantwoordelijkheid valt van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Centrale coördinatie door Directeurenoverleg Desinformatie

Het Directeurenoverleg heeft in Nederland een coördinerende rol over alle betrokken partijen. Het doel van de werkgroep is het bedenken van tactieken om ongewenste geluiden rond de epidemie tegen te gaan. De overlegstructuur “table top exercise” van de werkgroep is overgewaaid uit het militaire domein, waarbij generaals en militaire leiders gesprekken voeren om hun strategische denkwijzen aan te scherpen.

Gewenste denkbeelden in hoofden van burgers planten

De werkgroep buigt zich in het voorjaar van 2020 over tactieken om ongewenste meningen te saboteren. Dit doet zij aan de hand van zeven thema's, waarover dan veel ongewenste informatie circuleert en die de reeds uitgezette verhaallijnen van het Rijk over de epidemie dreigen te ondermijnen. Het antwoord van de werkgroep is kort gezegd om gewenste denkbeelden in de hoofden van de bevolking te planten, terwijl ongewenste informatie moet worden bestreden. De werkgroep heeft vooral digitale technieken voor ogen.

Mind-control op niet eerder vertoonde schaal

De werkgroep komt tot verschillende actielijnen, die zijn opgedeeld in aandachtsgebieden. Binnen het uitgezette kader wordt op massale schaal en in samenwerking met allerlei private partijen en invloedrijke personen aan de slag gegaan met mind-control op niet eerder vertoonde schaal. Hiervoor worden opmerkelijke technieken gebruikt, zoals het ondermijnen van invloedrijke personen op social media door nepaccounts in te zetten. Ook het verbannen van burgers en videokanalen van social media behoren tot de ideeën.

Invloed op WhatsApp-berichten en mond-tot-mondreclame

Blijkens de wob-documenten, heeft de interdepartementale werkgroep nagedacht over manieren waarop de overheid de verspreiding van onwelgevallige meningen kan tegenwerken op onder meer YouTube, Facebook en Twitter maar ook in WhatsApp-berichten en zelfs via “mond-tot-mondreclame”. Tijdens de “table top exercise” wordt dus nagedacht over tactieken om invloed uit te oefenen op zowel de openbare als persoonlijke communicatie van en tussen Nederlandse burgers.

Beïnvloeden onwetende burgers door BN’ers

Het was al langer bekend dat de overheid influencers en ervaringsdeskundigen heeft ingehuurd om de staatsverhalen, zogenaamde narratieven, te verspreiden. Deze marketingtechniek werd door het Rijk gebruikt om onwetende burgers te laten beïnvloeden door gezaghebbende figuren uit het artiestencircuit, tegen forse betaling. Zo betaalde het Rijk 55 duizend euro voor communicatie van Boef, Ali B. en Famke Louise, in het kader van de campagne “alleen samen”.

Wob-documenten onthullen de inzet van tien andere influencers, die fors werden betaald voor het plaatsen van een video en story op hun Instagram. Onder de ingehuurde artiesten, met een gezamenlijk bereik van 3,8 miljoen abonnees, bevinden zich presentator Giel de Winter, Tiktokker Rutger Vink en rapper Quentin Correia. Voor de media-aandacht van het tiental betaalde de overheid een slordige 75 duizend euro aan Talpa Network.

Persoonlijke risicoanalyse voor iconen van de pandemie

De werkgroep heeft ook neergeschreven dat er een persoonlijke risicoanalyse zou moeten komen voor een aantal boegbeelden, die de staatsnarratieven rond de coronacrisis op dat moment uitdragen. Specifiek vermeld worden Jaap van Dissel, Diederik Gommers en Ernst Kuipers. De risicoanalyses moeten in kaart brengen wat de eventuele bedreigingen zijn voor de campagne van het Rijk, bij de inzet van deze personen.

Digitale gedragsprofielen van burgers opbouwen

Tegenover de strijd tegen desinformatie staat het promoten van narratieven. Dit zijn grootse verhaallijnen om de bevolking een bepaalde richting op te duwen. Het Meertens Instituut vraagt op 28 mei 2020 om steun van het RIVM voor een projectaanvraag rond zogenaamde “harvesting”. Met deze techniek worden massaal berichten op social media geoogst, met de bedoeling om gedragsprofielen van burgers op te bouwen. Hiermee kunnen burgers vervolgens gericht benaderd worden met op maat gesneden advertenties.

Duizelingwekkend web van uitvoerende partijen

De uitvoering van de vijfentwintig Nederlandse actielijnen tegen desinformatie ligt bij alle ministeries, met aftakkingen naar aan duizelingwekkend aantal instituten, militaire eenheden, inlichtingendiensten, universiteiten, onderzoeksbureaus, politie, gezondheidsdiensten en techbedrijven. Ook voor “Hilversum” is een rol weggelegd, met een tentoonstelling over desinformatie bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.

TechTegenCorona buigt zich over verkiezingen

Enkele weken geleden werd de verstrengeling aangetoond tussen de overheid en techbedrijven, in de strijd tegen onwelgevallige informatie. Wob-documenten laten zien dat er veel initiatief uitgaat van techbedrijven. Zo komen 300 Nederlandse IT-bedrijven samen in het conglomeraat TechTegenCorona, waar zij met academici, uitvinders en ambtenaren van ministeries praten over censuur. Het conglomeraat kijkt inmiddels verder dan de gezondheidscrisis: de tweeduizend “techexperts” hebben zich ook over de verkiezingen van 2021 gebogen, zo valt op te maken uit een document op haar website.

Positieve communicatie over EU en NAVO

Eén van de prominente actiepunten volgens de interdepartementale werkgroep om de gezondheidscrisis het hoofd te bieden, is het verspreiden van positieve communicatie over de EU en de NAVO en het tegengaan van kritiek op deze multilaterale verbanden. De coördinatie is belegd bij Stratcom. Dit is een door de NAVO geaccrediteerde militaire organisatie, die zich bezighoudt met strategische communicatie binnen het geallieerde machtsblok.

Landmacht en inlichtingendiensten bespioneren burgers

Het onderzoeksteam observeerde in de wob-documenten dat inlichtingendiensten infiltreren in gesloten groepen op social media en rapporteren aan het Directeurenoverleg Desinformatie. Tegelijkertijd bespioneert de Landmacht burgers en journalisten. Deze diensten beschikken ook over trollenlegers, die worden ingezet om berichten op social media te ondermijnen. Volgens de regering vormen onwelgevallige meningen een bedreiging voor de democratie, maar met haar desinformatie tactieken heeft zij het publieke debat ondertussen verbrijzeld.

De Europese Unie heeft een coördinerende rol

Ook de Europese Unie houdt zich in toenemende mate bezig met het thema desinformatie. Sterker, sinds het najaar van 2020 heeft zij een coördinerende rol. De unie stelde op 19 oktober 2020 dat er steeds meer desinformatie voorkomt. Dat het hier in feite gaat om toegenomen weerstand tegen het politieke beleid is onmiskenbaar. Rond die tijd had Twitter al 3,4 miljoen accounts verwijderd, die het hadden gemunt op de verhaallijnen rond het coronavirus. YouTube had toen al 15 duizend video’s verwijderd die ingingen tegen het officiële coronaverhaal, zo valt te lezen in een rapport van TechTegenCorona.

Conclusies van het wob-onderzoek

Het onderzoek laat zien dat alle ministeries, een groot aantal instanties en een conglomeraat van 300 IT-bedrijven betrokken is bij het inventariseren en ondermijnen van kritische geluiden van burgers. Anderzijds worden digitale technieken ingezet om zogenaamde narratieven op te dringen, onder meer door het inhuren van Bekende Nederlanders en met behulp van “harvesting” en “artificial intelligence”.

Bij de strijd tegen “desinformatie” zijn ook de inlichtingendiensten en Landmacht betrokken, waarmee het een militair karakter heeft. Naast het verzamelen van informatie over burgers en sentimenten met nepaccounts, ondermijnen deze diensten kritische journalisten en invloedrijke burgers door de inzet van trollen. De centrale coördinatie van de militaire operatie in het geallieerde machtsblok ligt bij de NAVO. Binnen Europa heeft ook de Europese Unie een coördinerende rol.

Het hoogste orgaan in Nederland is het Directeurenoverleg Desinformatie van Binnenlandse Zaken. Onder meer het RIVM, NCTV, LIMC, AIVD, Politie, Meertens Instituut en Beeld & Geluid houden zich bezig met mind-control, gedragsbeïnvloeding en censuur. Dit gebeurt in samenwerking met grote techbedrijven zoals Facebook en YouTube. Overlegorganen zijn de werkgroep desinformatie, Red team, Denktank Desinfo, Democratie Actieplan en TechTegenCorona, bestaande uit 300 techbedrijven en tweeduizend techexperts.