Wob-documenten: Minister De Jonge wilde harde aanpak van huisartsen die hydroxychloroquine voorschreven

Het Rijk deed hydroxychloroquine in de ban, terwijl het niet-werkende medicijnen toestond. Minister De Jonge wilde hardere aanpak van huisartsen en zette de inspectie op bedenkelijke wijze onder druk.

(afbeelding ter illustratie)

Onlangs zijn er nieuwe feiten bekend geworden in het hydroxychloroquine-dossier. Uit wob-documenten blijkt dat de douane 500 particuliere zendingen met medicijnen heeft onderschept, waaronder hydroxychloroquine. Kort nadat het ministerie van Volksgezondheid stelde dat er 'wetenschappelijke consensus' was dat hydroxychloroquine niet werkt, toonde een onderzoek in 14 Nederlandse ziekenhuizen het tegendeel aan. Ook stelde het Rijk een verbod in op hydroxychloroquine, terwijl het niet-werkende middel Remdesivir wel mocht worden voorgeschreven aan coronapatiënten. Tot slot heeft minister De Jonge de inspectie onder druk gezet om huisartsen hard aan te pakken.

Begin mei 2022 publiceerden Daniël van der Tuin en Cees van den Bos een feitelijke reconstructie rond het thema hydroxychloroquine (HCQ) op basis van duizenden wob-documenten. De reconstructie is uitgewerkt in twee artikelen met in totaal 42 paragrafen en werd al snel overgenomen door verschillende media en politici. Het onderzoek heeft ook geleid tot Kamervragen.¹ Vervolgens werden de onderzoekers geïntimideerd door twee journalisten van de Volkskrant en een webmaster van Stichting Skepsis; het drietal poogde het onderzoek te ondermijnen met valse beschuldigingen van fraude. De onderzoekers hebben de beschuldigingen weerlegd en vervolgens aangifte gedaan van smaad en laster.

Uit de eerdere reconstructie kwam naar voren dat vroegtijdige behandeling van coronapatiënten met hydroxychloroquine in combinatie met zinksulfaat en azitromycine op bedenkelijke gronden door de Nederlandse autoriteiten is tegengewerkt. De onderzoekers ontdekten ook dat het Rijk opvallend snel koos voor een strategie van massavaccinatie en geen ruimte bood voor andere behandelmethoden, die op dat moment werden onderzocht. Ook constateerden zij dat met de vaccinatiecampagne grote financiële belangen gemoeid waren; de beschikbaarheid van een effectief medicijn zou de voorlopige toelating van een vaccin in de weg kunnen staan.

Nieuwe ontwikkelingen in hydroxychloroquinedossier

Ondertussen heeft zich een aantal nieuwe ontwikkelingen voorgedaan in het hydroxychloroquinedossier. Zo beantwoordde minister Kuipers in juni 2022 Kamervragen over de omgang met hydroxychloroquine door het Rijk. Daarnaast zijn er nieuwe feiten gevonden in wob-documenten. Hieronder worden een aantal nieuwe feiten toegevoegd aan de eerdere reconstructie. Vanwege het grote aantal aspecten in het hydroxychloroquinedossier, worden verschillende feiten uit de eerdere publicatie opnieuw vermeld in dit artikel.

Rijk toont aanvankelijk grote belangstelling voor hydroxychloroquine

Zoals bekend begint de hydroxychloroquine-reconstructie met een brief van het farmaceutische bedrijf Ace Pharmaceuticals, die is gericht aan minister Bruins en Jaap van Dissel. Deze fabrikant uit Zeewolde informeerde beide functionarissen vóór het uitroepen van de epidemie over de goede werking van chloroquine als preventiemiddel, op basis van een literatuurstudie. Het Rijk bestelde vervolgens twee miljoen tabletten. Net als dertig andere landen spande het Rijk zich vervolgens in om een extra voorraad hydroxychloroquine uit India te bemachtigen. Dit lukte echter lange tijd niet: India wilde haar voorraad hydroxychloroquine namelijk aanhouden voor eigen gebruik, aangezien het land het medicijn preventief was gaan voorschrijven aan zorgpersoneel.

‘Politiek spel’ over hydroxychloroquine in relatie tot Remdesivir

Op 4 mei 2020 gaan er binnen het Rijk notulen rond van een dagelijkse vergadering rond het coronavirus.² Tijdens de rondvraag is opgemerkt dat er die week een artikel is verschenen in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Hierin staat dat chloroquine niet meer off-label moet worden voorgeschreven, omdat het niet effectief bewezen is. Overigens had de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in een vroeg stadium van de epidemie huisartsen al ontraden om patiënten te behandelen met (hydroxy)chloroquine op basis van ontvangen 'signalen'.³

Het is nog steeds niet opgehelderd van wie de inspectie deze ‘signalen’ heeft gekregen. De conclusie in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde is opmerkelijk: rond die tijd is er namelijk wereldwijd veel aandacht voor de overtuigende onderzoeksresultaten van de Amerikaanse huisarts Zelenko en de beroemde Franse infectioloog Raoult. Tijdens de dagelijkse vergadering wordt opgemerkt dat de ‘vragen en antwoorden’ van het Rijk rond chloroquine moeten worden aangepast en dat er vanaf nu sprake is van een ‘politiek spel’: het antiviraal geneesmiddel Remdesivir, dat volgens het tijdschrift ook niet effectief is, mag namelijk wel gewoon worden gebruikt.

Strategie voor massavaccinatie staat vast in mei 2020

Eerder werd al bekend dat het kabinet begin mei 2020 heeft gekozen voor een strategie van massavaccinatie, ondanks andere behandelmethodes die rond die tijd op diverse plekken in de wereld worden onderzocht. Uit wob-documenten werd eerder al bekend dat de strategie tot stand is gekomen onder invloed van het World Economic Forum, de Europese Unie en de Bill & Melinda Gates Foundation. Dat met het vaccinatieprogramma grote financiële belangen zijn gemoeid, blijkt onder andere uit de gezamenlijke winst die de farmaceuten Pfizer, BioNTech en Moderna later met hun coronavaccins boeken: hun gezamenlijke winst bedraagt op het hoogtepunt van de wereldwijde campagne ongeveer 100 miljoen dollar per dag.⁴

Rijk wil partij hydroxychloroquine uit India annuleren

Op 4 juni 2020 vindt een afstemmingsoverleg plaats van hooggeplaatste ambtenaren. Hierbij is ook minister De Jonge van Volksgezondheid aanwezig.⁵ Uit de besluitenlijst kan worden opgemaakt dat tijdens dit overleg wordt geïnventariseerd of er al getekend en betaald is voor de levering van (hydroxy)chloroquine. De bedoeling is waarschijnlijk dat men de partij chloroquinetabletten uit India wil afbestellen. De tabletten waren juist na veel diplomatieke druk door India toegezegd aan Nederland. De partij kwam bovenop de twee miljoen chloroquinetabletten die reeds door het Rijk waren besteld bij Ace Pharmaceuticals. Van deze bestelling is overigens de helft afbesteld, omdat chloroquine ‘uit de gratie raakte’.⁶

Douane onderschept hydroxychloroquine en azitromycine

Uit wob-documenten van eind juni 2020 blijkt dat de IGJ die week heeft gewaarschuwd voor de gezondheidsschade die ‘illegale’ geneesmiddelen kunnen opleveren. Men stelt vast dat Nederlanders regelmatig medicijnen bestellen op het internet. Om die reden heeft de douane postzendingen voor particulieren gecontroleerd. Hierbij zijn ongeveer 500 zendingen met geneesmiddelen aangetroffen, waaronder chloroquine, hydroxychloroquine, antibiotica zoals amoxicilline en azitromycine en antivirale middelen. Alle zendingen zijn door de douane in beslag genomen.⁷

Handhaven op hydroxychloroquine: uniek in geschiedenis

Huisarts Elens krijgt eind april 2020 landelijke bekendheid, omdat hij vroeg tijdens de epidemie tien coronapatiënten genas door het Zelenko-protocol toe te passen.⁸ De bestandsdelen voor deze vroege behandelmethode zijn hydroxychloroquine, zinksulfaat en azitromycine. Zoals bekend raken minister De Jonge en minister Van Ark hierna persoonlijk betrokken bij het aanpakken van huisartsen: De Jonge vraagt om een conceptnota te ontvangen over huisarts Elens en Van Ark wil dat de IGJ stappen gaat voorbereiden tegen huisartsen die het Zelenko-protocol (willen) voorschrijven.

Niet-werkende medicijn Remdesivir mocht wel worden voorgeschreven

De handhaving is in handen van de IGJ, die zich steeds beroept op wet- en regelgeving en uiteindelijk boetes kan uitdelen tot 150.000 euro. Uit een reactie van minister Kuipers van Volksgezondheid op Kamervragen, blijkt dat het de eerste keer in de Nederlandse geschiedenis is dat de inspectie het off-label voorschrijven van medicijnen handhaaft.⁹ Dit laat zien dat de omgang met hydroxychloroquine door het Rijk buitengewoon bijzonder is. Het is opmerkelijk dat het medicijn Remdesivir, waarvan de werking volgens de autoriteiten ook niet is aangetoond, wel mocht worden voorgeschreven.¹⁰ Hierbij valt op dat hydroxychloroquine patentvrij is en dus goedkoop, terwijl Remdesivir nog onder patent is en dus duur.

Huisarts Elens wil behandeling met hydroxychloroquine doorzetten

In de eerdere reconstructie kwam al naar voren dat de inspectie zich in het bijzonder op huisarts Elens heeft gericht; naar aanleiding van de media aandacht voor de huisarts uit Meijel, heeft de inspectie op 8 april 2020 contact opgenomen met Elens en diens apotheker. Uit wob-documenten blijkt nu dat Elens in eerste instantie toezegt om coronapatiënten niet meer te behandelen met het Zelenko-protocol. Hierna veranderen de huisarts en zijn apotheker echter van inzicht. Om die reden krijgen zij op 30 april 2020 bezoek van de inspectie. Het gevolg is dat Elens een advocaat inschakelt; deze vraagt de inspectie op 28 mei 2020 toestemming om hydroxychloroquine voor te schrijven.¹¹

Inspectie negeert onderzoeksresultaat van infectioloog Raoult

De inspectie laat vervolgens op 17 juni 2020 aan de advocaat van Elens weten dat er geen toestemming wordt verleend voor het voorschrijven van hydroxychloroquine. Dat is opmerkelijk, want twee weken eerder publiceerde de Franse infectioloog Didier Raoult een grote studie. Hij werkte hierbij samen met 35 onderzoekers van het Universitair Ziekenhuis Instituut voor Infectieziekten van Marseille. Raoult kwam tot de conclusie dat bijna 92 procent van de coronapatiënten genas op basis van vroegtijdige behandeling met hydroxychloroquine en azitromycine.¹²

Bij het afwijzen van het verzoek van huisarts Elens, beroept de inspectie zich op wet- en regelgeving. Vervolgens laat Elens via zijn advocaat weten dat hij en zijn apotheker toch van plan zijn om hydroxychloroquine te gaan voorschrijven. In de wob-documenten staat een reactie op deze brief in concept omschreven; de inspectie wijst dan nogmaals op de wet- en regelgeving en bij schending zal de IGJ zich beraden op handhavende maatregelen tegen de huisarts.

Geen belangstelling bij kabinet voor onderzoek naar vroegbehandeling

Naar aanleiding van het onderzoek van Raoult, wordt in het Nederlandse parlement diverse keren opgeroepen om ook in Nederland onderzoek te doen naar vroegtijdige behandeling met onder andere hydroxychloroquine. Door het kabinet wordt hieraan geen gehoor gegeven. Hierbij valt op dat minister De Jonge weinig belangstelling toont voor andere inzichten en het debat polariseert met framing technieken. Door de minister wordt hierbij steeds verwezen naar onderzoeksresultaten van laattijdige behandeling. Deze aanpak is echter pertinent in strijd met de behandelmethoden van Raoult, Zelenko en Elens, die toezien op vroegtijdige behandeling.

Pfizer presenteert coronabehandeling met hydroxychloroquine

Zoals bekend stelt het ministerie van Volksgezondheid op 9 september 2020 dat er op dat moment ‘wetenschappelijke consensus’ is dat hydroxychloroquine niet werkt. Waar dit standpunt op is gebaseerd, is niet bekend. Er bestaan dan immers verschillende overtuigende studies die wijzen op de goede werking van vroegtijdige behandeling met hydroxychloroquine. In een publicatie van farmaceut Pfizer wordt diezelfde maand bovendien een behandelmethode omschreven voor een cytokinestorm bij zware coronapatiënten. Uit de documentatie van Pfizer blijkt dat hydroxychloroquine één van de bestandsdelen is.¹³

Nederlandse studie: minder IC-opnames door hydroxychloroquine

Terwijl de Nederlandse autoriteiten zich in het najaar voorbereiden op de vaccinatiecampagne, verschijnt op 10 oktober 2020 een Nederlands onderzoek naar het gebruik van hydroxychloroquine in 14 Nederlandse ziekenhuizen. Het onderzoek onder 1.064 patiënten stond onder leiding van internist-infectiologen Jolanda Lammers en Paul Groeneveld van het Isala Ziekenhuis uit Zwolle.¹⁴ Uit hun onderzoek komt naar voren dat bij ziekenhuispatiënten die het middel in een vroeg stadium innemen, de kans om op de intensive care terecht te komen meer dan de helft lager is.¹⁵ Daarnaast concluderen de onderzoekers dat hydroxychloroquine geen lagere kans biedt om te overlijden aan het coronavirus.¹⁶ Het Isala-onderzoek sluit hiermee aan bij de bevindingen van Raoult, Zelenko en Elens.

Minister De Jonge: tuchtzaak en disciplinerende maatregelen

Op 20 mei 2021 stuurt minister De Jonge een vraag naar de inspectie. Blijkens de correspondentie was er een patiënt die weigerde een informed-consent formulier te ondertekenen, waarna de arts heeft geweigerd om deze patiënt te vaccineren. De Jonge vraagt zich af: “Is dit geen eigenstandige reden voor een tuchtzaak?”. De inspectie laat hierop weten dat het handelen van de huisarts wordt voorgelegd aan het medisch tuchtcollege. Ook laat zij weten dat de vaccinatie niet in gevaar komt, omdat de desbetreffende arts de patiënt heeft doorverwezen naar een andere behandelaar. Hierop reageert de minister: “Wát? Kan dat zomaar? Dit is toch gewoon evident in strijd met de zorgplicht? Wat is er voor nodig om wel disciplinerend op te treden?”

Minister De Jonge wil hardere aanpak door inspectie

Als het vaccinatieprogramma in de zomer van 2021 in volle gang is, houdt de IGJ zich bezig met het opsporen en beboeten van huisartsen die hydroxychloroquine voorschrijven aan coronapatiënten. Uit een e-mail van 20 augustus 2021 blijkt dat De Jonge op dat moment allerminst tevreden is over de IGJ. De minister schrijft: “Ik wil een afspraak, ik wil weten wat de inspectie doet en of het gehele instrumentarium maximaal wordt ingezet”. De minister wijst er vervolgens op dat verschillende artsen de vaccinatiebereidheid ondermijnen en de vaccinatiecampagne in gevaar brengen. De minister pleit voor de inzet van alle middelen bij de aanpak van huisartsen.¹⁷

Fanatisme De Jonge klopt niet met matige effectiviteit vaccins

Het is onduidelijk waar het fanatisme van de minister door gemotiveerd wordt. In de periode van 11 juli tot en met 23 november 2021 is namelijk 61 procent van de 70-plussers die met het coronavirus in het ziekenhuis belandt, volledig gevaccineerd. De effectiviteit van de coronavaccins valt dus tegen. Dit feit kwam na veel omhalen uiteindelijk op 3 januari 2022 op tafel. Het was een reactie op Kamervragen van het lid Agema, die uitgerekend afkomstig was van minister De Jonge.¹⁸

Conclusies van het wob-onderzoek

Of hydroxychloroquine de oplossing is voor een complex probleem is niet het doel van dit wob-onderzoek. Dat vroegtijdige behandeling met hydroxychloroquine in combinatie met zinksulfaat en azitromycine op bedenkelijke gronden door de autoriteiten is tegengewerkt, blijkt uit de wob-documenten. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) hanteert als onderschrift “duidelijk, onafhankelijk, eerlijk”. Duidelijk is nu echter dat de IGJ op een bedenkelijke manier werd beïnvloed door de minister van Volksgezondheid en dus niet onafhankelijk is.

1. https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail?id=2022Z08811&did=2022D17811

2. https://wobcovid19.rijksoverheid.nl/publicaties/537936a786dc6764a275aa5bc48ddf12/bijlagen-bij-wob-deelbesluit-overleg-vws-in-de-periode-mei-2020.pdf

3. https://www.igj.nl/actueel/nieuws/2020/03/26/coronavirus-chloroquine-niet-voorschrijven-of-verstrekken-voor-de-preventie-tegen-het-coronavirus

4. https://economictimes.indiatimes.com/industry/healthcare/biotech/pharmaceuticals/pfizer-biontech-moderna-making-1000-profit-every-second-analysis/articleshow/87730723.cms?from=mdr

5. https://wobcovid19.rijksoverheid.nl/publicaties/553db24cbec26e6f57b6093d2a3c25dd/docs-voor-fv-senm-juni-deel-1.pdf

6. https://www.vpro.nl/argos/lees/onderwerpen/hydroxychloroquine/2021/staat-kocht-twee-miljoen-pillen.html

7. https://wobcovid19.rijksoverheid.nl/publicaties/495222f622716dc2d3ca6f435a81ae13/documenten-fv-dm-juni-deel-2-van-2.pdf

8. https://www.1limburg.nl/nieuws/976089/deel-van-meijels-coronamedicijn-nader-onderzocht

9. https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/kamerstukken/2022/06/14/antwoorden-op-kamervragen-over-hydroxychloroquine-als-vroeg-behandeling-tegen-covid-19-en-de-werkwijze-van-de-inspectie-gezondheidszorg-en-jeugd/antwoorden-op-kamervragen-over-hydroxychloroquine-als-vroeg-behandeling-tegen-covid-19-en-de-werkwijze-van-de-inspectie-gezondheidszorg-en-jeugd.pdf

10. https://wobcovid19.rijksoverheid.nl/publicaties/537936a786dc6764a275aa5bc48ddf12/bijlagen-bij-wob-deelbesluit-overleg-vws-in-de-periode-mei-2020.pdf

11. https://wobcovid19.rijksoverheid.nl/publicaties/553db24cbec26e6f57b6093d2a3c25dd/docs-voor-fv-senm-juni-deel-1.pdf

12. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1477893920302179#!

13. https://pfizermedical.pfizerpro.com/api/vc/en/medical/assets/a2d18154-9f98-4b5a-b451-8dab5b1ccbda/COVID-19%20-%20Clinical%20Presentation%20V2_Galaxy.pdf

14. https://www.rtvfocuszwolle.nl/hydroxychloroquine-wel-effectief-tegen-corona-blijkt-uit-rapport-ondezoekers-zwolse-isala/amp/

15. https://nos.nl/artikel/2351726-discussie-over-hydroxychloroquine-krijgt-nieuwe-impuls

16. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1201971220321755

17. https://wobcovid19.rijksoverheid.nl/publicaties/598e039f9d23e9c64c357ef5e0e47814/documenten-bij-besluit-op-wob-verzoek-over-contacten-tussen-ministerie-vws-en-de-igj-gedurende-de-covid-crisis-aangaande-de-opstelling-van-de-igj-ten-opzichte-van-artsen-en-apothekers-en-hun-overkoepelende-organisaties.pdf

18. https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/kamervragen/detail?id=2021Z22109&did=2022D00043